ฐานกรณ์ ในทางสัทศาสตร์ เป็นตำแหน่งกำเนิดเสียงพยัญชนะ คือตำแหน่งในช่องเสียง (vocal tract) ที่เกิดการกีดขวาง จากการเคลื่อนตำแหน่งของ กรณ์ (โดยปกติคือ ส่วนของลิ้น) และ ฐาน (ปกติคือ ส่วนของผนังในปาก) โดยเมื่อรวมกับ ลักษณะการออกเสียง (manner of articulation) และ การเปล่งเสียงพูด (phonation) ทำให้เกิดเสียงพยัญชนะที่แตกต่างกัน
ชนิดของการออกเสียง
ฐานกรณ์นั้นแยกออกเป็นการออกเสียงแบบ ฐาน และ กรณ์ ตัวอย่างเช่น
- ริมฝีปากล่างเป็นกรณ์ (ส่วนเคลื่อนที่) อาจเคลื่อนไปสัมผัส ริมฝีปากบนซึ่งเป็นฐาน (ส่วนไม่เคลื่อนที่) เป็นการออกเสียงจากริมฝีปากคู่ (bilabial) เช่น เสียง [m])
- ริมฝีปากล่างเป็นกรณ์ (ส่วนเคลื่อนที่) อาจเคลื่อนไปสัมผัสกับ ฟันบน(ฐาน) เป็น เสียงจากริมฝีปากล่าง-ฟันบน (labiodental) เช่น เสียง [f])
- การสัมผัสเพดานแข็งด้วยส่วนหน้า และ ส่วนหลัง ของลิ้น โดยหากใช้ส่วนหน้าสัมผัส เรียก เสียงปลายลิ้นม้วน (retroflex)
- หากส่วนหลังลิ้นสัมผัส เรียก เสียงจากหลังลิ้น-เพดานแข็ง (dorsal-palatal) หรือ โดยทั่วไปเรียกเพียง ตาลุชะ/เสียงจากเพดานแข็ง (palatal)
- ริมฝีปาก ด้านนอก(Exo-labial)
- ริมฝีปาก ด้านใน (Endo-labial)
- ฟัน (Dental)
- ปุ่มเหงือก (Alveolar)
- หลังปุ่มเหงือก (Post-alveolar)
- หน้าเพดานแข็ง (Pre-palatal)
- เพดานแข็ง (Palatal)
- เพดานอ่อน (Velar)
- ลิ้นไก่ (Uvular)
- ช่องคอ (Pharyngeal)
- เส้นเสียง (Glottal)
- ลิ้นปิดกล่องเสียง (Epiglottal)
- โคนลิ้นในช่องคอ (Radical)
- ผนังลิ้นส่วนหลัง (Postero-dorsal)
- ผนังลิ้นส่วนหน้า (Antero-dorsal)
- ปลายลิ้น (Laminal)
- ปลายสุดลิ้น (Apical)
- ใต้ปลายสุดลิ้น (Sub-apical)
ตำแหน่งเกิดเสียง (ฐาน และ กรณ์)
-
เสียงแบบกรณ์มีทั้งหมด 5 เสียง คือ
- เสียงพยัญชนะริมฝีปาก (labial consonant) เป็นเสียงจากริมฝีปาก หรือ โอษฐชะ
- เสียงพยัญชนะโพรงปาก (coronal consonant) เป็นเสียงจากการใช้ส่วนปลายอ่อนตัวของลิ้น
- เสียงพยัญชนะหลังลิ้น (dorsal consonant) เป็นเสียงจากการใช้ส่วนกลาง หรือ ส่วนหลังของลิ้น
- เสียงพยัญชนะโคนลิ้น (radical consonant) เป็นเสียงจากการใช้โคนลิ้น และ ลิ้นปิดกล่องเสียง (epiglottis)
- เสียงพยัญชนะเส้นเสียง (laryngeal consonants) เป็นเสียงจากกล่องเสียง (larynx)
การออกเสียงเหล่านี้สามารถเปล่งแยกจากกัน หรือ สามารถออกเป็นเสียงผสม เรียก การออกเสียงผสม (coarticulation)
การออกเสียงแบบฐาน เป็นการออกเสียงที่ไม่มีการแบ่งแยกชัดเจน โดยตำแหน่งการออกเสียง เสียงจากลิ้น-ริมฝีปากบน (linguolabial) และ เสียงลิ้นระหว่างฟัน (interdental), เสียงจากลิ้นระหว่างฟัน และ เสียงจากฟัน/ทันตชะ (dental), เสียงจากฟัน และ เสียงจากปุ่มเหงือก (alveolar), เสียงจากปุ่มเหงือก และ เสียงจากเพดานแข็ง/ตาลุชะ (palatal), เสียงจากเพดานแข็ง และ เสียงจากเพดานอ่อน (velar), เสียงจากเพดานอ่อน และ เสียงจากลิ้นไก่ (uvular) อาจเชื่อมโยงเหลื่อมกัน และ การออกเสียงพยัญชนะอาจมีการออกเสียงในตำแหน่งก้ำกึ่ง
นอกจากนั้นแล้ว ในการใช้ลิ้นออกเสียง ส่วนที่ใช้สัมผัสอาจเป็นส่วน ผิวบนของลิ้น (blade) ที่ใช้ในการสัมผัส (เสียงพยัญชนะใช้ปลายลิ้น - en:laminal consonant) ,ส่วนยอดของปลายลิ้น (เสียงพยัญชนะใช้ปลายสุดลิ้น- apical consonant), หรือ ผิวใต้ลิ้น (เสียงพยัญชนะใช้ใต้ปลายสุดลิ้น - sub-apical consonant) ซึ่งเสียงเหล่านี้ก็อาจผสมผสานก้ำกึ่งไม่ได้แบ่งแยกชัดเจน
เสียงพยัญชนะที่มีตำแหน่งออกเสียงเหมือนกัน เรียกว่ามี ฐานกรณ์ร่วม เช่น เสียงจากปุ่มเหงือกในภาษาอังกฤษ ดังเสียงของอักษณต่อไปนี้ n, t, d, s, z, l เป็นต้น
ตารางการออกเสียงและฐานกรณ์
| ลักษณะการออกเสียง | ฐานกรณ์ | |
|---|---|---|
| โอษฐชะ/เสียงจากริมฝีปาก (Labial) | เสียงจากริมฝีปากคู่ (Bilabial) | |
| เสียงจากริมฝีปากล่าง-ฟันบน (Labiodental) | ||
| ส่วนโพรงช่องปาก (Coronal) | เสียงใช้ปลายลิ้น (Laminal) | เสียงจากลิ้น-ริมฝีปากบน (Linguolabial) |
| เสียงลิ้นระหว่างฟัน (Interdental) | ||
| เสียงใช้ปลายลิ้น-ฟัน (Laminal dental) | ||
| เสียงใช้ปลายลิ้น-ฟัน-ปุ่มเหงือก (Laminal denti-alveolar) | ||
| เสียงใช้ปลายลิ้น-ปุ่มเหงือก (Laminal alveolar) | ||
| เสียงใช้ปลายลิ้น-หลังปุ่มเหงือก (Laminal postalveolar) ("เสียงปลายลิ้นม้วน" (retroflex) #1) |
||
| เสียงโก่งลิ้น (Domed) (โก่งกลางลิ้นโค้งขึ้นเป็นทรงกลม สัมผัสเพดานแข็งบางส่วน) |
เสียงโก่งลิ้น-หลังปุ่มเหงือก (Domed postalveolar) ("เสียงจากลิ้น-หลังปุ่มเหงือก" (palato-alveolar)) |
|
| เสียงใช้เพดานแข็ง (Palatalized) | เสียงจากเพดานแข็ง-หลังปุ่มเหงือก (Palatalized postalveolar) ("เสียงจากปุ่มเหงือก-เพดานแข็ง" (alveolo-palatal)) |
|
| เสียงใช้ปลายสุดลิ้น (Apical) | เสียงจากปลายสุดลิ้น-ฟัน (Apical dental) | |
| เสียงจากปลายสุดลิ้น-ปุ่มเหงือก (Apical alveolar) | ||
| เสียงจากปลายสุดลิ้น-หลังปุ่มเหงือก (Apical postalveolar) ("เสียงปลายลิ้นม้วน" (retroflex) #2) |
||
| เสียงใช้ใต้ปลายสุดลิ้น (Sub-apical) | เสียงจากใต้ปลายสุดลิ้น-(หน้า)เพดานแข็ง (Sub-apical (pre)palatal) ("เสียงปลายลิ้นม้วน" (retroflex) #3) |
|
| หลังลิ้น(Dorsal) | หน้าเพดานแข็ง (Prepalatal) | |
| เสียงจากเพดานแข็ง/ตาลุชะ (Palatal) | ||
| เสียงจากหน้าเพดานอ่อน (Prevelar or medio-palatal) | ||
| เสียงจากเพดานอ่อน (Velar) | ||
| เสียงจากหลังเพดานอ่อน (Postvelar) | ||
| เสียงจากลิ้นไก่ (Uvular) | ||
| โคนลิ้นในช่องคอ (Radical) | เสียงจากช่องคอส่วนบน (Upper pharyngeal) | |
| เสียงจากช่องคอส่วนล่าง (Lower pharyngeal) | ||
| เสียงพยัญชนะจากลิ้นปิดกล่องเสียง-ช่องคอ ( Epiglotto-pharyngeal) | ||
| เสียงพยัญชนะจากลิ้นปิดกล่องเสียง (Epiglottal consonant">(Ary-)epiglottal) | ||
| กล่องเสียง (Laryngeal) | เสียงจากเส้นเสียง (Glottal) | |
| Refer to: | wikipedia.org: ตำแหน่งเกิดเสียง |
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น